Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας στα παιδιά: Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται

Είστε γονέας και διαπιστώνετε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη μελέτη των μαθημάτων του ενώ και οι δάσκαλοί του στο σχολείο σας έχουν μιλήσει για το πόσο ανήσυχο είναι στην τάξη και κάνει επαναλαμβανόμενα λάθη απροσεξίας; Έχετε σκεφτεί την πιθανότητα να έχει ΔΕΠΥ και να μην το γνωρίζετε; Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια από τις πλέον συνήθεις διαταραχές στην παιδική ηλικία. Πρόκειται για νευροαναπτυξιακή διαταραχή, δηλαδή για διαταραχή που έχει να κάνει με τον τρόπο που ο εγκέφαλος μεγαλώνει και αναπτύσσεται. Έχει αναγνωριστεί επισήμως από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και υπολογίζεται ότι αφορά ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό, 3-5% του παγκόσμιου πληθυσμού. 

Συνήθως η διάγνωση γίνεται στην παιδική ηλικία ενός ανθρώπου και η διαταραχή τον ακολουθεί ως την ενήλικη ζωή. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι πιθανό να έχουν δυσκολία στο να δίνουν προσοχή, να ελέγχουν την παρορμητική συμπεριφορά και να είναι υπερβολικά δραστήρια / κινητικά. 

Σημάδια και συμπτώματα

Είναι φυσιολογικό για τα παιδιά να έχουν δυσκολία στη συγκέντρωση και τη σωστή συμπεριφορά από καιρού εις καιρόν. Ωστόσο, τα παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) δεν... ξεφεύγουν, καθώς μεγαλώνουν, απ' αυτές τις συμπεριφορές. Τα συμπτώματα συνεχίζονται και μπορούν να είναι πολύ έντονα και να προκαλούν δυσκολία στο σχολείο, στο σπίτι ή τον κοινωνικό τους περίγυρο, ακόμα και με φίλους. 

Τα αληθινά πρώτα σημάδια της διαταραχής είναι πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους στη βρεφική ηλικία! Βεβαίως εκεί είναι δύσκολο να γίνει διάγνωση, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα «πράγματα» και χαρακτηριστικά και απλά οι γονείς κάνουν λόγο για «δύσκολο μωρό». Χαρακτηριστικό είναι ότι υπάρχουν έρευνες που έδειξαν ότι περίπου το 60% παιδιών που διαγνώστηκαν με ΔΕΠΥ ήταν όντως αρκετά ανήσυχα ως μωρά. Είχαν παρατηρηθεί μέχρι και διατροφικές δυσκολίες, π.χ. δεν ήταν εύκολη η μετάβαση από το γάλα σε στέρεη τροφή ενώ και το ωράριο ύπνου δεν είχε σταθερότητα. 

Ένα παιδί με ΔΕΠΥ (ADHD) πιθανόν να:

• ονειροπολεί διαρκώς
• ξεχνάει ή χάνει πράγματα
• στριφογυρίζει / κινείται νευρικά ή νευριάζει
• μιλάει πολύ
• κάνει λάθη απροσεξίας ή παίρνει μη απαραίτητα ρίσκα
• δυσκολεύεται να αρνηθεί πειρασμούς
• δυσκολεύεται να πάρει στροφές
• έχει δυσκολία στη συναναστροφή με άλλους ανθρώπους

Τύποι της ΔΕΠΥ (ADHD) 

Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και εξαρτώνται από το πόσο έντονα είναι τα συμπτώματα στο κάθε άτομο. Αυτοί είναι οι εξής: 

1) Απρόσεκτος (Predominantly Inattentive Presentation): Το παιδί δυσκολεύεται να οργανώσει ή να ολοκληρώσει μια άσκηση ή δραστηριότητα. Δυσκολεύεται να δώσει σημασία στις λεπτομέρειες ή να ακολουθήσει οδηγίες ή τις συζητήσεις. Αποσπάται εύκολα η προσοχή του ή ξεχνά λεπτομέρειες της καθημερινής ρουτίνας. 

2) Υπερκινητικός (Predominantly Hyperactive-Impulsive Presentation): Το παιδί συμπεριφέρεται νευρικά ή μιλάει πολύ. Δυσκολεύεται να μείνει ακίνητο για σημαντικό χρονικό διάστημα (π.χ. κατά τη διάρκεια ενός γεύματος ή όσο κάνει μια σχολική εργασία). Τα μικρότερα παιδιά είναι πιθανό να τρέχουν, να πηδούν ή να σκαρφαλώνουν διαρκώς. Το παιδί αισθάνεται ανήσυχο και είναι παρορμητικό. Επίσης μπορεί να διακόπτει τους άλλους συχνά, να αρπάζει πράγματα από άλλα παιδιά ή να μιλάει σε ακατάλληλες στιγμές. Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του ή να ακούσει οδηγίες. Είναι πιθανό να έχει περισσότερα ατυχήματα και τραυματισμούς από τα υπόλοιπα. 

3) Συνδυαστικός (Combined Presentation): Πρόκειται για παιδί που έχει συνδυασμό των άλλων δύο τύπων και μάλιστα σε ίσα μέρη. Επειδή τα συμπτώματα είναι πιθανό να αλλάζουν όσο περνάει ο καιρός, ο συνδυαστικός τύπος επίσης είναι πιθανό να διαφοροποιηθεί. 

Αιτίες της ΔΕΠΥ (ADHD) 

Οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν τις αιτίες και τους παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) σε μια προσπάθεια να ελέγξουν την διαταραχή και τα συμπτώματά της αλλά παράλληλα και να μειώσουν τις πιθανότητες εμφάνισής της. Αν και δεν είναι απολύτως βέβαιο τι την προκαλεί, έρευνες έχουν δείξει ότι παίζει ρόλο η γενετική προδιάθεση. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι το οικογενειακό ιστορικό και οι γενετικοί παράγοντες σχετίζονται με την εμφάνιση της διαταραχής. 

Επιπρόσθετα με τον γενετικό παράγοντα, οι επιστήμονες μελετούν άλλες πιθανές αιτίες και παράγοντες κινδύνου που περιλαμβάνουν τα εξής:

• τραυματισμός στον εγκέφαλο
• έκθεση σε περιβαλλοντική μόλυνση κατά την εγκυμοσύνη ή σε νεαρή ηλικία
• χρήση αλκοόλ ή καπνού από τη μητέρα κατά την εγκυμοσύνη
• πρόωρη γέννηση του παιδιού
• χαμηλό βάρος παιδιού κατά τη γέννηση

Η έρευνα δεν υποστηρίζει μια ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι η εμφάνιση Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) εμφανίζεται εξαιτίας της υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης, της υπερβολικής παρακολούθησης τηλεόρασης, του μολυσμένου περιβάλλοντος, της φτώχειας ή του χάους σε ένα οικογενειακό περιβάλλον. 

Βεβαίως αρκετά από τα παραπάνω είναι πιθανό να κάνουν χειρότερα τα συμπτώματα αλλά τα έως τώρα στοιχεία δεν βεβαιώνουν ότι είναι οι παράγοντες που «γεννούν» / δημιουργούν την εμφάνισης της διαταραχής. 

Διάγνωση της ΔΕΠΥ (ADHD) 

Μέχρι να αποφασιστεί / οριστικοποιηθεί ότι ένα παιδί έχει Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) απαιτούνται αρκετά στάδια. Δεν υπάρχει ένα και μόνο τεστ που θα διαγνώσει με ασφάλεια και ακρίβεια την ΔΕΠΥ. Κι αυτό επειδή παρόμοια συμπτώματα έχουν κι άλλες ασθένειες / διαταραχές όπως η κατάθλιψη ή διαταραχές του ύπνου και της μάθησης. 

Ένα από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο, στάδια της διάγνωσης αφορά ιατρικά τεστ ακοής και όρασης. Επίσης ο γιατρός πιθανότατα θα συνομιλήσει, ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση, πέρα από το ίδιο το παιδί και με τους γονείς αλλά ακόμα και με τους δασκάλους του. 

Θεραπείες της ΔΕΠΥ (ADHD)

Στις περισσότερες περιπτώσεις η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) διαχειρίζεται καλύτερα με έναν συνδυασμό θεραπειών συμπεριφοράς και φάρμακα. Για παιδιά προσχολικής ηλικίας (4-5 ετών) που έχουν ΔΕΠΥ η θεραπεία συμπεριφοράς, ειδικά η... προπόνηση σε γονείς συστήνεται ως η πρώτη γραμμή θεραπείας πριν από τη φαρμακευτική αγωγή. Το τι έχει καλύτερο αποτέλεσμα εξαρτάται από την περίσταση, δηλαδή από το παιδί αλλά και την οικογένειά του. Ένα καλό σχέδιο θεραπείας περιλαμβάνει πολύ κοντινή και προσεκτική παρακολούθηση (επί αρκετό καιρό) και αξιολόγηση αλλά και αλλαγές στην πορεία εφόσον κρίνονται απαραίτητες. 

Ελέγχοντας και αντιμετωπίζοντας τα συμπτώματα: Παραμένοντας υγιείς

Το να διατηρείται υγιές σωματικά ένα άτομο, εν προκειμένω το παιδί, είναι σημαντικό εφόσον έχει Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Συμπληρωματικά με την πιθανή φαρμακευτική αγωγή αλλά και τις θεραπείες συμπεριφοράς, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να κάνει πιο εύκολο στο παιδί να διαχειριστεί τη διαταραχή και κυρίως τα συμπτώματά της. Ιδού μερικές υγιεινές συμπεριφορές που μπορεί να βοηθήσουν:

• Υιοθέτηση υγιεινής διατροφής με κατανάλωση αρκετών φρούτων, λαχανικών και σπόρων επιλέγοντας και πηγές καθαρής πρωτεΐνης. 
• Συμμετοχή σε καθημερινή σωματική δραστηριότητα που να βασίζεται και στην ηλικία του παιδιού
• Περιορισμός της ημερήσιας έκθεσης σε οθόνες (τηλεόραση, κινητό, τάμπλετ κτλ) 
• Επαρκής και ποιοτικός ύπνος κάθε βράδυ ο οποίος επίσης να σχετίζεται με την ηλικία του παιδιού

Ζητήστε βοήθεια!

Αν ο γιατρός σας έχει ανησυχίες για την ΔΕΠΥ του παιδιού σας και τον τρόπο που τη διαχειρίζεται μπορείτε να επισκεφθείτε έναν εξειδικευμένο ψυχολόγο για παιδιά. Γενικότερα μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από τους ειδικούς. 

Ενήλικες και ΔΕΠΥ (ADHD)

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) μπορεί να συνεχιστεί στο άτομο και μετά την παιδική ή εφηβική ηλικία, ακόμα και στην ενήλικη ζωή του. Τα συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές δυσκολίες στην εργασία, το σπίτι ή ακόμα και τις σχέσεις. Τα συμπτώματα πιθανώς να είναι διαφορετικά σε μεγαλύτερες ηλικίες σε σχέση μ' αυτά που εμφανίζει ένα παιδί, π.χ. η υπερκινητικότητα μπορεί να εμφανιστεί ως ανησυχία. 

Τα συμπτώματα μπορούν να γίνουν πιο έντονα όταν αυξηθούν και οι υποχρεώσεις της ενήλικης ζωής. 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το περιεχόμενο του παρόντος διαδικτυακού ιστοτόπου δεν αποτελεί και δεν μπορεί να εκληφθεί ως ιατρική συμβουλή, διάγνωση, θεραπεία ή υπόδειξη. Όλες οι πληροφορίες παρέχονται στους αναγνώστες από επαγγελματίες υγείας, αποκλειστικά και μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν υπάρχει καμία πρόθεση το περιεχόμενο αυτό να υποκαταστήσει την εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή, διάγνωση, πρόγνωση ή θεραπεία.

Χώρος ζωής, σημείο φροντίδας #carespot